2019 Premio Euskera: URDINERAT

 

URDINERAT

 

Lierni Azkargorta Ruiz de Egino

 

I. LEIHOA

 

Ohe alboan eserita topatu du. Lehenagoko jarrera berean, esku dardaratiak izter gainean dituela. Bere hatz zimurrek magala estaltzen duen soinekoaren mintzetan, lurrikara baten epizentru sustraituak dirudite. Egia da, bai; lepoaldea asko okertu zaio azken hilabete hauetan. Kilo batzuk ere jeitsi ditu. Orain bost urte, bere iloba besoetakoaren ezkontza egunean, aparteko dotoreziaz estreinatu zuen lila koloreko soinekoa du jantzia. Baina gaur arratsean, amaren dirdira mehea, iraganeko jantzi hark berak ohosten du; gaur arratsean, larruazala bereziki zimeldua du. Betazalak, ahulezia nabariaz, sostengatu ezinik, begi erdiraino tolestuak jausten zaizkio. Eta gaur arratsean, begi niniak, olio malkoz koipeturik, urrun eta otzan, puntu sekreturen batean finkatzen zaizkio. Hemen da, ala ez da hemen.

Jonek, amak hainbeste atsegin dituen perlazko belarritakoak atera ditu mesanotxeko kaxoitik, eta samurki ezarri dizkio belarri bietan zintzilik. Belarri gingilak beherantz jausi zaizkio.

–Zein guapa zauden, ama. Denbora luzez egon zara belarritako hauek jarri gabe…- Baina amak ez du mugimendu erdirik ere egin. Erantzunaren arrastorik ere ez. Bere horretan darrai; leihorantz zuzendua, kristalaz beste so.

Ama eta bere marmolezko begirada nahasmen panoramika bat barreiatzen hasten da: leihoa, balkoia, eta geranio egarritu batzuen gorri ahaztua. Amaren begiradak, gertutasuna solte uzten du eta aldentzen hasten da. Amaren begirada. Galdua bezain tristea. Leihorantz. Han. Haratago. Han baina oraindik ere haratago. Bihurgunerik gabe, hemendik at, leihoaren kristalaz beste, kale denak luzatu egiten zaizkio eta ortzemuga bera izaten da begi aintzinera iristen zaiona. Itsasozkoa da bere urrutia. Orduan, eta soilik orduan, urdintzen zaio begirada; itsasoa bistarazten duenean.

Jone, ate alboan da, sorbalda ate ertzean atsedenean duela, bere amari so. Atzealdetik aztertzen du. Ama bere logelan. Ama eta bere logela. Iritsi da ordua. Hurbildu eta bere ondoan eseri da. Leihotik barren, argia parez-pare, Jonek ere, amaren puntu berdinera luzatu nahiko luke bere begirada. Ortzemugaren marra zorroztu egin zaio begi aurrean; zeruak itsasoarekin bat egitean trazatzen duen linearen zehaztasunean; geometrikoki infinito bat izan litekeen urdin horretan. Paisaia osotara atzeraka jausi litekeen errenkada horretan. Horretan bertan. Baina Joneri ez zaio bere amari bezala, begirada urdintzen. Genetika ez da eskuzabala izan berarekin zentzu horretan. Jonek begi marroiak ditu, -“aitarenak”- zioen bere amak. “Ume honek bere aitaren begiak ditu” errepikatzen zuen, urtez-urte, behin eta berriz, batez ere, Jone haurra zenean. Uneoro entzuten zion amari nabarmenkeria bera; parkean kolunpiatzeko ahaleginetan bizkarraldean bultzakadak egiten zizkionean; gosaltzeko orduan galletak kafesnean bustitzean, ezustean, mami bigundua aho barnera ez, mahai gainera erortzen zitzaionean; Zurriolako hondartzako eguzkipean, kasik uda guztirako larruazal ere izan zitekeen arrastodun toallaren haren gaineko asperraldi luzeetan; kulero zurietan estreinako hileko haren odol arrastoak eraginda, akaso, duelu txiki bat nozitzen arituko balitz bezala, negar zingirak begietan, berarengana beso zabalik jo zuen goiz hartan…Aldiro azalpen bera; hain errepikakorra bere biretan, haize-errotaren hegal baten modura, 360 graduren ostean, joandako erara iristeko leialtasun beraz, inoiz ere hutsegin gabe. Eta egia esan, Joneri, haurtzaroan, xelebrea iruditzen zitzaion amak bere begien inguruan zuen teoria hura. “Ume honek aitaren begiak ditu”. Jonek, betidanik, bere propietateko begiak eduki nahi izan zituen; bere begiek, biek, beraien nortasun ikurra izan zezatela! Bere begiak, bereak ziren eta kito! Ez beste inorrenak! Norberak bere begiak izatea baina eskubide oinarrizkogorik!

-Ama, maletak eginak daude. Joan egin behar dugu…- eta bere aurpegirantz jo du. –Autoan sartu ditut jada… – eta amaren erantzunaren zain gelditu da. Baina bere begiradak, urdin, ortzemugan tenkaturik jarraitzen du. -Ama…Tira, altxa eta abia gaitezen; gainontzean, berandutu egingo zaigu.

Erantzunik ez. Mugimendurik ez; soilik izter gainean dirauten bi eskuen dardara. Jonek arnas sakon bat hartu du. Gaur arratsean logelak duen ama usaina barrendu nahi du, eta sarkor sastatu oroimenaren erraietan. Egin berri duen arnas hori, amaz lurrindaturiko orbain bat izango da. Arnas hori, bularrean esekiko du eta noizean behin ur epelez erregadiatu, astiro ernatzen joan dadin.

Erantzunik ez. Isiltasuna. Isiltasuna eta bere hortzak. Eta isiltasunak, ezertarako behar ez dituen  hortzak omen ditu. Altxatzen lagundu dio amari. Artrosia haundia du belaunetan; traumatologoak hala dio. Alzheimer diagnosia egin ziotenetik, medikamentu mordo bat hartu behar izaten ditu, baita artrosiak eragindako minarentzat ere. Orain arte artrosiaren kontu horrek ez du Jone gehiegi arduratu. Batez ere, Alzheimerrak kezkatzen du gehien, amaren garun barrena amaraun zeta mardul artean biltzeko ahalmena izan duen armiarma gupidagabe horrek. Baina argi dago gero eta gehiago kostatzen zaiola zutik jartzea. Saiakera horretan, minak bere sinadura trazatzen dio aurpegiko zimurretan. Jonek besotik heldu eta gorantz indar egin dio. Orduantxe izan da amari begiak leihotik askatu zaizkion instantea; lauso eta amataturik pausatu dira Jonerenetan.

- Begiak gristu zaizkizu, ama!

- Zer ordu da? Zoazte portura lehenbailehen, aita iristear egongo da… Erantzun! Zer ordu da?

- Bai, ama. Ez arduratu. Joango gara eta.

- Sagar erreak jarri behar ditut. Sukaldera noa, labea berotzen jartzera. Zoazte, euria hasi aurretik! Zoazte!

 

II. SAGARRAK

 

Azken aldian ez da lanean konzentratzen. Burua nahastua darabil. Atsedenaldia iritsi da eta ospitaleko kafetegira joan da, eguneroko kafea hartzera. Bart ez du ia lorik ere egin; berandurarte amaren erropak maletetan antolatzen jardun du. Ondoren, betiko errutina: afaria prestatu, eta guztia pure eran, pazientzia guztiarekin, goilarakadaz-goilarakada amari eman. Geroago, mahuka motzeko kamisoia jarri, eta segidan, ohera sartzen lagundu. Nolotil kapsula bat basokada bat urarekin, eta ama lokartu arte bertan, bere alboan etzanik egon ohi da, gauetan, argi-ilunen dantzaleku bihurtzen den sabaiaren xehadurak erreparatuz. Ama esna delarik, bakarrik utziz gero, ohetik altxa eta sukaldera ihes egiten du labea piztera. Azken aldian, sagar erreak labean egin behar dituela tematu zaio. Bitxia da behiaren liseriketa luzea, ia amaigabea dirudi, ahokada bete belarrarekin, zirkuituan jira eta bira; amak, belarra ez, burutapena izaten du, behien gisara, behin eta berriz, eta berriz, berrahoratuz.  Sagarrak. Sagarrak labean. Sagarrak aitarentzat.

Bai. Jonek ere, burua aski nahastua darabil azken aldian, eta bart gauean ez du ia lorik ere egin. Jadanik erabakia hartua du, ordea. Ez daki zuzena izango den. Ez daki zuzenik ba ote den. Bidegurutzean dago. Berriz iritsi da bidegurutzera. Bera ziur da aurrean dituen bide guztiek helmuga bera dutela. Neoizko argiekin diz-diz egiten dakite bide batzuk; itzalean gordetzen dira beste batzuk. Baina leku berdinerantz gidatzen dute guztiek. Batzuk zuzenak, besteak bihurgunetsuak; batzuk gorantz, besteak beherantz, baina puntu berdinera amiltzen dira denak. Denak. Itsas azpira, aingura bat bezela. Eta, itsas azpian, ez da argirik.

Jone, kafetegian da. Jone, kafetegian dela ohartu da. Jone, kafetegian dela ohartu dela, ohartu da. Barrara zuzendu da eta bera ikusi du. Bera ikusi duela ohartu da. Bera ikusi duela ohartu dela, ohartu da. Han barraren bestaldean. Lau edo bost laguneko taldean. Bera. Han dago eta gerturatu egin zaio. Bera gerturatzearekin bat, Jone urduri jarri da. Ordulariarekin jolasten hasi da, kafetegiko langileak zer eskatu behar duen galdetu dion arte. -Kafe bat, mesedez- kafetegiko langileari. - Beti bezela, badakizu.

-Bai, esne tanta bakarrarekin! Ez gehiago, ez gutxiago!- ihardetsi dio langileak eta irri egin dute. Baina ez zaio ahaztu. Bera. Bata zuria soinean eta fonendoa lepoan duelarik, taldea utzi eta alboan jarri zaio. Bere usaina nabari du, baina ez da begiratzera ausartzen. Oraingoz, orban zuri moduko bat da bere begi ertzean. Eta Jonek, ez daki zer egin. Ez dakiela zer egin ohartu da. Ez dakiela zer egin ohartu dela, ohartu da.

Jonek, bere begietarantz begiratzeko adorea bildu du. Isiltasuna. Isiltasuna bere hortzekin. Isiltasunak bere hortzekin, enbutu batetik iragan eta segunduak denbora aleetan xehatzen ditu. Esateko, isiltasunak harreman berezia du denborarekin. Isiltasunak eztarria ere badu. Eta isiltasunak momentua iragatzi egiten du, eta tragatzeko molde horretan, luzea edo laburra izan liteke; kafe bat bezala. Jonek kafe luzea hartu ohi du atsedenaldietan; kafe luzea esne tanta bakarrarekin. Isiltasuna. Eta isiltasunak, ondoren, haril bihurtu eta eszenatoki horretan iharduten du, hedatzen joan litekeen filamentu horrekin, iruten, eta iruten. Isiltasuna, ikustezin, airearen giharretan ehunduz joaten da, eta jada brodaturiko oihal gisara jariatu egiten da, eszenatokia estaliz, garden, mamu, dimentsional. 

- Ospitaleko zuzendariarekin hitzegin dut, eta egun hartan…-beherantz begiratu du eta jarraitu- Arraioa, Jone! Egun hartan… Jainkoarren! Zer gertatu zitzaizun? Zergatik alde egin zenuen suspertze gelatik? Ez dut ulertzen! Ez dut ezer ere ulertzen! Emakume hura reanimatzen lagundu behar zenigun; zure betebeharra zen!

Isiltasuna, irla modura ernatu da inguruan den jende burrunbaren ur nahasietan, eta segundu erdira, hizketan jarraitu du.

- Beno, dena dela, ahal dudana egin dut; zuzendariarekin hitzegin eta, nola edo hala, arrazoiean sartzea lortu dut. Gezurra esan diot; hipotentsio zorabio batekin topatu zintudala aldageletako komunean. Beno, gauza da, azkenean ez dizutela espedienterik zabalduko.

- Orain, zer? Nere salbatzailea edo, horrelakoren bat izan nahi duzu?

- Ez, Jone. Barnetik atera zait. Iruditzen zait, zuk ere nigatik gauza bera egingo zenukeela. Ez?

Bai? Elkar begiratu dute. Jonerenak marroiak dira. “Bere aitarenak”. Urdintzen ez direnak. Isiltasuna. Bien artean, isiltasuna; gainontzekoa, dena zarata da bere akorde apurtuen artean. Bien arteko isiltasunari arantzak agertu zaizkio eta oraingoan, eszenatokia hiltzatu du.

- Utzidazu behingoagatik nire bidegurutzean.- Esku bateko hatzean, urre koloreko ezkontza eraztuna, eta beste eskuko eskumuturrean, dagoeneko askatu nahirik duen larruzko lokarri lodi bat; guztiarekin bat, berak, gertuz eta desioz, Joneren eskuak leunki bildu nahi izan ditu. Jonek, ordea, ihesean, bortizkeria keinu batez baztertu egin ditu, eta bere erantzuna desairez luzatu –Gainera, benetan eskertzen dizut baina, inorrek ez dizu eskatu zuzendariaren aurrean ni defendatzea.

- Ez dakit zergatik diozun bidegurutzearen kalamatrika hori. Oso arraro zabiltza azken aldian, Jone. Zerbait pasatzen zaizu…Zergaitik? Emakume hura reanimatzen ari ginela, zergaitik alde egin zenuen?

- Hiru alditan…Hiru alditan saiatu da bere buruaz beste egiten, eta ez du inolaz ere lortzen. Zeure bi begiekin ikusi ahal izan zenuen; oso egoera txarrean iritsi zen ospitalera; beste behin, gorputz guztia, hezur eta errai, barru eta gain, zauriz betea zuen. Eta hala ere, badakizu non zuen eririk sarkorrena? Ariman. Barrenean dugun orrazi horretan. Eta nork sendatzen du arima? Guk sendatzen diogu? Agian desfibriladore batekin sendatzen zaio? Psikiatrak agindutako pastilla guzti horiekin? Larrialdietara etorri zaigun guztietan, hilzoria luzatu besterik ez diogu egin…–Eta ahotsa gehiegi indartu gabe baina distantzia zabalduz, jarraitu egin du.-Ez dugu jaiotzea aukeratzen; esan liteke obligazioz jaiotzen garela. Akaso norberaren heriotz unea aukeratzen ere ez al dugu utzi behar? Emakume hura, bera, osotara, mina zen; egun hartan, lagunduz gero, ez nioke lagunduko.

Joneren kafea, esne tanta bakarrarekin, kafetegiko barran gelditu da; bere horretan, kikara barruan, mantso, marearik gabeko naretasunean. Hotza dago jada, eta koilarak, erabili ere egin gabe, zerraldo zurrun bat dirudi. Estanpa patetiko hau, azukreak errematatzen du; plater ertzean, erabiltzeke, inor ez da beraretaz jabetu, eta azukreak, bere azukre papera soilik hartu du. Hizketaldia jada ke-lainoa bezala airean zehar barreiaturik ezabatu egin da. Hau izan da isiltasuna nor izan deneko une labur baten mikroeszena. Eta hau izan da, batzuetan babesturiko lekuko izatea tokatzen zaion kafe kikara arrunt baten egun metafisiko bat.

 

III. TXIMELETA

 

 Igande gaua. Jonek bere nebari telefonoz deitu behar dio; mugikorra eskuetan izan arren, ez da deia egitera ausartzen. Egongelan dago; zutik, artega. Egongelaren kantoi batetik besterako ibilaldian, eskuak galtzetan kateatzen zaizkio, euskarri bila; urduritasunarekin, ezin ditu geldi mantendu. Mugikorra mahai gainean utzi eta beirazko besahezurrak alde banatara zabalduak dituen leihorantz abiatu da. Pertsiana tarteetatik gaueko tximeleta bat sartu da. Galduta dabil. -“Tximeleta honek itsua dirudi”-pentsatu du. Iluntasunean ikustezin, baina, egongelako argiak gutxienean, bere apaltasunean nabarmendu egin du. Natura gogorra izan da berarekin; ez dio kolore bakar bat ere eman. Eta, gaur, uztailak 13,  tximeletaren patua Joneren eskuetan dago; guztia erabaki ahal dezakeen jainkosa zerutiar bat bezala mostratzen da, tximeletaren txikitasunean hain erraldoi. Akaso beste egun batean, hatzarekin zanpatuz heriotz labur batetara kondenatuko luke; baina gaur…Gaur, ez. Gaur, tximeletak berak jakin ez arren, zorte oneko eguna du. Gaur, uztailaren 13a da, eta Jonek, egongelako pertsianak gorantz altxa ditu; farolen argiak egongelako hormetan isuri diren unean, eskuaz, errukior, tximeleta kanporantz uxatu du. Kaotikoki hega eginez gau zabalean galdu da.

Mahai aurrean eseri eta ostera ere, mobila eskuekin hartu du. Oroitzen da; oraindik bai. 1985ko uztailaren 13a zen. Jonek 6 urte zituen; bere neba Anderrek 12. Ongi oroitzen du arrats ubel hura; arrats hura era berezi batera ilundu zen. Donostiako zeru gainak tintontzi erraldoi bat zirudien; hodei mardul goibelen korrikaldia atzeman zikeen, arrapaladan, alde batetik bestera, ortzearen izkin kamutsetan talka eginez. Ama sukaldean zebilen, eta ozen, Jone eta bere neba, portura bidali zituen. “Zoazte agudo! Hain denbora luzean itsas zabalean arrantza lanetan ibili ostean, aita oso pozik jarriko da eta!” entzun zitzaion amari, lora koloretsu batzuk irudikaturik zeuzkan blusa retroa soinean zuela, ontziteria astinduz, sagarrak labean jartzen ziharduen bitartean. “Tira, zoazte lehenbailehen, euria hasi aurretik. Zoazte!”. Haurrak etxetik irten orduko, ordea, euria hasi zuen. Atetik irten eta zerua orroaka mehatxatzaile erreparatu bezain agudo, korrika abiatu ziren moilara. Baina ontziralekura iristean, bertan sumatu ahal izan zuten aire beltz kizkurtuak, guztia eten zuen. Zeru ilun, itsaso ilun. Bata ilun, bestea ilunago. Elkarrekiko fidelkeria itsuan, amorante zurrunak izango balira bezela, bata bestearen islada bihurtu ziren, baita beraien tragedia eitean ere. Itsasontziak alkitran kiratsa zekarkien. Mugimendu motel batez barneratu zen portura; abaildua zirudien, bekoki tolestuarekin, ur artean ez, lur artean nabigatzen ibilia izango balitz bezala. Olioztatua eta jausia. Gizon guztiak, banan-banan irten ziren, anoraka gainean zutela, margul eta burumakur. Jonek eskua heldu zion Anderri, eta gorantz luzatu zuen begirada ia keinu sotilen bat itzuliko ote zion. Baina Anderren begitartea erauntsi arrakala bat zen; aitaren bila ziharduen, norabide guztietako ertzak joz eta buztankadaka. Ez, ez zen aita azaltzen.

Patroia hurbiltzearekin bat, ezbeharra azaltzeko denborarik eman gabe, Anderrek korrika alde egin zuen. Baina patroi hark ez zekien. Ez zekien, ez. Patroi hark ez zekien. Ezta Jonek ere. Inork ere ez zekien, 1985 ko uztailaren 13 hartan, hain zuzen ere, itsasaldi luze baten etorrerako egunean, arratsaldean, aita ontziaren sentinara  jeisten ari zela, bularreko min gogor batek eraginda, lurrera jausi zela; eta handik gutxira, bere bihotzak, minaren minez, amore emango zuela. Aitaren azken taupada hura, bere azpijokoan, amaitu gabeko kanta baten moduan, sistole erdi batean ebakia izango zen. Sekula aurkeztu ez zen diastole hark saldu zuen aita. Patroi hark ez zekien, bere azken hasperena izango zenarekin bat helduko zitzaion azken gogapena, ez zela bere seme-alabena izango; ez eta ere, bere emaztearena. Patroi hark ez zekien, itolarrizko instante hartan, aitari gogora etorriko zitzaion azken irudia, bere ama propioarena izango zela. Aita heriotz atarian zelarik, bere ama, Teresa, haurtzaro kolorezko sukalde hartan  oroituko zuela; bere ama, Teresa, ogi egin berriaren usaina zabalean, irina besaurreetan, eta eskutrapua sorbalda gainean, setati, ogi oreari behin eta berriz eragiten. Bere ama, Teresa, bira erdia hartu eta semeari irri eginez: “Martin, ogi koxkor txiki bat emango dizut; nahi al duzu?”

Patroi hark ez zekien. Deus ere, ez zekien. Patroi hark ez zekien, Joneren aita,  itsasontziaren eskailera azpian, bere bakardadean, bizitzaren azken zentzua hartu nahian zebilela, 1985eko uztail hartako 13an, Kantauri itsasoaz haratago,  hain zuzen ere, 51° 30’  N, 0° 7’  W koordenetara, Londreseko Wembley Estadioan, marea biziak sor ahal izan zituen kontzertu batean, 72000 ikusle baino gehiago elkartu zirela; eta hain zuzen ere, Joneren aitak heriotza topatu zuen unean bertan, Freddie Mercuryk, legendazko kontzertua izango zenaren kontzientzia izpirik izan gabe, eszenatoki ertzeko piano aurrean eseri eta, Rapsodia Bohemioaren lehen notak aireratzeari ekin ziola. Patroi hark ez zekien. Ez zekien, hain zuzen ere, arratseko 18.41etan, sentina zoruko herioaren sistole, piano aurreko pasioaren diastole, justuki adin bera zuten bi gizon haiek, instante hartan bertan, beste inor ez, soilik, amaren irudia ekarriko zutela gogora. Zehazki arratseko 18.42etan, Joneren aita, heriotz-aurreko delirio eta pozoinez haurtzaroaren distirara atzera jauzi egin, eta bere mutikotako eitean, amak egin zion ogiaren ameskerian zelarik, Freddie Mercuryk, kamarari keinu labur batez, telebista pantailaren bestaldean zen amari, musu txiki hegalari bat jaurtiki ziola. Musu musikatu hura, jendarte, kableatu, foku eta adrenalina jarioak saihestuz, txolarre xalo bat bezala, samurtasunez, isilian, bere amaren masailean pausatu zen.

Patroi hark ez zekien. Ezer ere ez zekien. Ez zekien, Joneren aita azken arnasa hartzen ari zen instantean, Coloradon, Denver-eko presondegitik, hamazazpi urte luzetako zigorra eta gero, Darrik Battle ustezko piromanoak, 78 urterekin, askatasunerantz zabalduriko azken polizia kontrola iragango zuela; eta une horretan bertan, bere ezker oina asfaltu librean ezarri eta libertatearen lehen kolpeak sortu zion estasi eztanda horretan, burura etorri zitzaion lehen persona, eta bakarra, bere ama izan zela. Darrik Battle agureak, espetxeko atarira irten eta askatasunaren baraila laztandu ahal izan zuen lehen une hartan, ez zuen inor ere bere zain. Zigarro bat piztu, atzerako kontaketa laburrari sakatu eta kaleak irentsi zuen.

Patroi hark ideia putarik ere ez zuen. Patroi hark ez zekien, 1985eko egun hartan bertan, Joneren aitaren azken hatsarekin bat, Akira Tanakak, Tokyoko Shinjuku Mitsui torreak bere azken soilaruan daukan jantokian zerbitzari lanetan zebilela, bi kopa Martini erretiluan izanik, erditze unea aurreratu eta, bat-batean urak hautsiko zituela; erditzera ospitalera joateko premia larriz, igogailua hartu, botoia sakatu, eta beherako bidean, galtzak presaz jeitsi, eta ezertarako astirik gabe, haurra izter artetik aterako zitzaiola. Ez zekien, ezustearen erdian, beheko soilairura iritsi eta nahasmenduzko kaxa haren zilarrezko ateak alde banatara ireki zirenean, jaioberriaren negar zotinekin bat, Akirak gogora ekarriko zuen irudia, hain zuzen ere, bere amarena izango zela. Bi zilbor-heste agertu ziren igogailu hartan; odoleztaturik taupadaka ari zena, anbulantzian moztua izan zen; bestea, inoiz ere ez.

Eta uztailaren 13ak, uztailaren 13 baten usaina du. Jonek, lur hartu eta azkenean, nebari deitzeko adorea bildu du. Erantzunik ez eta ahotsezko mezua laga dio: “Kaixo, Ander. Jone naiz. Ez duzu mugikorra hartzen. Amaren inguruan da. Zera…Bere zaintzarako kontrataturiko laguntzaile guztiek, den-denek, lanpostua bertan behera utzi dute. Beno, gogoratuko zara; aurrekoan esan nizun. Agresibitateak ematen dionean... Nik…Ezin dut gehiago. Lanarekin, guardia orduekin...Ezin dut…Guztiarekin, egoitza batean ingresatzea otu zait…Beno, ez dakit…Hasieran froga moduan…Bihar bertan eramango dut. Ez dakit…Deitu ahal duzunean.” Baina Anderrek, 46 urte baditu ere, haurra zenean bezala, oraindik, korrika alde egiten du.

 

IV. HARAT

 

- Jarrai nazazue. Gelara eramango zaituztet. Arduratua ikusten zaitut, Jone. Zu bere alaba izango zara, ezta? Seme-alaba guztiak hala etortzen zarete, errudun aurpegi berarekin; lasai egon, gero denak erlaxatzen zarete eta. Beno, egia esan, batzuk gehiegi ere bai. Leku hauetan denetatik ikusten dugu. – Eta egoitzako zuzendariak, Jone bi sorbaldetatik heldu du. – Benetan; erabaki ona hartu duzu; hemen ongi zaindua egongo da. Ikusiko duzu.

-Bete nuen onarpen inprimaki hartan, bere gelako leihotik itsasoa ikusi ahal izateko aukera ezinbestekotzat jotzen genuela adierazi nuen. Berarentzat oso garrantzitsua da itsasoa ikusi ahal izatea.

-Ene bada! Denek eskaera bera egiten duzue. Ez zarete ohartzen, ordea, eraikinaren beste aldera sekulako patio polita dugula, lorategi botaniko zoragarri batekin. Horra, zer edertasuna! - erantzun du egoitzako zuzendariak, besoa luzetara ezarri eta kristalerako gortina alboratuz.

- Baina… Berak itsasoa behar du. Apartekoren bat ordaindu behar bada ere, hartako prest negoke; behar den guztia, logelako leihotik itsasoa ikusi ahal dezan; gainontzean, gristu egiten da– adierazi dio Jonek arduratsu. Irri xehe  bat eta  jaramon gehiegirik egin gabe, zuzendariak golpe bakarrez, maratilari eragin  eta logelako atea zabaldu die. Ama, Joneren besotik barrurako bidean dela, zuzendaria izan da  hizketaldiari azkena eman diona.

-Beno, hau da egokitu zaion logela. Itsasoa gora eta itsasoa behera, gustokoa izatea espero dut. Orain bakean utziko zaituztet, ekipaia desegin eta logelan lekukotu zaitezten.

-Ama, begira; hau izango da zure logela. Zein ederra! Ia, ireki ditzagun pertsianak. Beno… Etxeko leihotik baina askoz ere urrunago, baina ikus liteke behintzat. Han daukazu, ama; itsasoa, urdin-urdina!- Eta izkineko besaulkian eseritzen lagundu dio. – Besaulki honek erosoa dirudi; leihora begira jarriko dugu. Tira, jaso begi hoiek eta begira, harat, ortzemugan, zeruarekin nahasian. Ikusten al duzu?

Jonek gogotsu adierazi arren, gaur amak, erdiraino jausiriko begi zimurrekin, ezerezaren poltsiko huts hartara soilik so egiten du. Bere begiradak, hiruzpalau oroimen bakanen urmael geldi bat dirudi; muin eta substantzirik gabe, baina guztiz lohituriko salda arreak gordetzen dituena. Zein lausoak bere bi begiak, portzelanazko panpina baten gisara, beti norantza berean iraunkortzen direnak; korapilo baten barneko lahar nahasietatik irten ezinik, asmoa desagertuz aldentzen zaie. Leiho honetatik, gaur, inolaz ere ezin ditu paisaiaren amaierako zirriborro hartan iltzatu. Eta Jonek ere ezin du. Ezin du gehiago. Eta negarrean jausi da. Ondoren, zentzugabeko kolpe batez, poltsatik, ezpainetako margo arrosa atera du. Ezpainak margotu dizkio amari. Jarraian, ispilura hurbildu, eta bereak margotu ditu, lanbroa begietan, islada gandutu zaion arte. Eta abaildurik, lurrean eseri da. Lurrean, amaren bi hanka tolestuen alboan. Mugimendu apalez, hanketatik gorat, amaren magalean eratzan du burua. Amaren eskuen dardara atzeman dezake izterretatik beherakor. Jonek, bere bi besoak uztail baten gisara hesitu, eta amari hankak hertsiki besarkatu dizkio. Malkoturik, isil-isilean, bere begien bila abiatu da; egiazko begien bila, edoskitzen ari den haur jaioberri batek, titi eztietatik amaren urdinerat izan dezaken koordenaden arrastoan; bere magalaren sakonetik, gorantz eta gorantz, ur azalerantz. Eta konturatu egin da. Gaur, amari, begiak amaitu egin zaizkio.

  Baina gaur iluntzean, Jone, gaueko tximeleta bihurtuko da. Baina gaur, Jonek haragizkoa izateari utzi, eta gaueko tximeleta eitean, zahar-egoitzako 64garren gelako leihoaren zirriztutik kanpora hegaldatuko da; ilunpean, ikustezin. Gaur, Jonek, egoitzatik haratago zutikatzen diren teilatu guztiak hegan zeharkatuko ditu, kezko bere eitean. Gaur, Jone, gaueko tximeleta xehe batean gorpuztuko da. Bere aitaren begiekin jarraituko du, baina hain barreneko arima nimiñotu egingo zaio; oinak desagertu, eta bizkar hezurretik gaueko tximeleta baten hegal hitsak irtengo zaizkio. Baina gaur gauean, Jone, tximeleta kolorge bat izango da; zorteko eguna duen tximeleta kolorge bat. Eta itsaso bila abiatuko da, farolen arteko argi-itzaletatik, itzal-argietara, harat eta haratago hegal eginez, lurrak itsasoaren bularretan duen azken koskaraino. Eta, bai; amari itsaso pusketa bat ekarriko dio logelara. Eta, bai; benetako itsasoa izango da; berriz ere, urdindu dadin. Ama, betiko urdindu dadin. Baina gaur, Jone, beldur da.  Gaur, Jone, beldur dela ohartu da. Gaur, Jone, beldur dela ohartu dela, ohartu da.  Eta sabeleratu egingo da.

  -Har nazazu sabelean, ama. Har nazazu. Berriro.