2012 Premio Euskera: DEFENTSA ABOKATUAK

 

DEFENTSA ABOKATUAK

 Iratxe Esnaola

 

 

Virginia dirdiratsua eta liluragarria da, nahiz mekanografiatze lan monotonoan jardun Defentsa S.A. Abokatuak enpresako bulegoan idazkari bezala, neguan hotz eta udan bero, ordenagailuko teklatu aurrean zortzi orduan. Eragiten duen txundidura liraintasunetik datorkio Virginiari. Hutsik egin gabe zaintzen du bere irudi argala, ile beltz luzea eta begi berdeko aurpegi samurra. Oso ondo egiten duzu, Virginia. Mila zorion! Atentzioa eman nahi duen emakume erakargarria izan gura, eta izan zara. Eskola ezagun eta prestigiotsuan ikasi zuen Virginiak. Mekanografiatze institutuan? Baina ze eskola da hori! Hutsaren hurrengoa berak benetako ikasketak irizten dituenen aldean: edertasun eta moda aldizkarien eskolatik dator eta hango leloa dakar berarekin: Zaindu zure irudia. Aditza aginteran, Virginia. Baina ez gaitezen ardura, ez gehiegi, behintzat, ez baitago bakarrik lanaldi amaigabean. Makillajea, gaztetze produktuak, manikura eta ile apaindura bere alboan ditu eguneroko borrokan. Gerla itsua baita bulegora ailegatu eta beste emakume baten begiko itzal, ezpainetako margo eta edertasun trukuekin lehiatu beharra.

Aginduei men egiten dien neska tuntuna dela uste al du Virginiak? Iritzi propiorik gabeko objektu erabil erraza? Ezta batere ere. Bere irudia zaintzera behartzen dute, ez da besterik. Horrek ordu mordoa eta izerdia lapurtzen dizkiola? Kalea lehiakidez mukuru dago! Basoa irudi dute karrikek. Badira ile horaileko lehoi eme atzazal margotuzkoak, badira pantera ilaun luze eta malguak. Virginiari oihaneko hotsak entzutea iruditzen zaio portaleko atea zeharkatu orduko. Baina itzul gaitezen lanera. Bulegoan Virginiaren saileko kide eme bakarrak bere abilidade berberaz mugitzen ditu hatzak teklatuan, mekanografiatze postuan. Beraz, kontu egin lana ez den zerbaitean nabarmendu behar dela bizitzan eta gizonen aurrean, gizon bat ehizatu eta jendartean erakutsi nahi denean.

Errealista denez,Virginiak badaki beste maila batean daudela gizonak, Defentsa S.A. Abokatuak bulegokoak barne. Hain zuzen, idazkari eta Virginia inor ez andrea ez baita abokatu eta saileko arduradun M jauna, ezta abokatu eta zuzendariorde R jauna, ezta abokatu eta zuzendari J jauna ere. Lehia suharra da bulegoko bere sailean, begi bistan denez: zuzendari bakarra bi emakume idazkarirentzat. Ze pagotxa litzatekeen Virginiarentzat andre bakartzat bera lukeen lantokia! Horren faltan, kalkulu zehatzak egin ditu beste kideaz. Lankideak aldaka eta ipurtalde nabarmenegiak ditu bere iritzian. Ez luke gizonik erakarri behar sudur luzeegia izateagatik, alde batera utzita ile koipetsua eta ibilera mozkotea. Adi ibiltzea onena, hala ere. J zuzendariarentzat neurriak zorrozki betetzen ditu Virginiak atzoko arroparik ez errepikatzen, begi zuloak disimulatuz, ilea askatua eramanez, leun eta emeki hitz eginez, irribarrea mantenduz. Non dagoen idatzia hori? Defentsa S.A. Abokatuak enpresako kontratuan, beharbada? Ezin jakin, Virginiak ez baitu ez sindikatuez, ez paperez entenditzen. Ba al daki Virginiak irakurtzen? Jakingo ez du! Mendebaldeko gizarte aurreratuan jaioa da! Gauza inportanteagoak ditu, ordea, irakurtzeko, eta batez ere, irudikatzeko. Ameskerietan J zuzendaria hurreratzen zaio berarekin ezkondu nahi duen galdetzera. Hura bai gizon xarmangarria! Virginiak poesiatzat dauzka haren hitzak. Irudimenean bere gorputz argal beltzaran barize gabea eskaintzen dio zoriontasun samurrean murgilduz, zeinak lo goxoan laguntzen dion. Komeni zaio eta lo ona Virginiari. Lanera sartu baino hiru ordu lehenago norbere itxura zaintzeko esnatzea ez baita txantxa, nahiz gizonek airoski esan ordu erdi lehenago esnatu eta korrika ailegatzen direla. Berak ezin dio horrelakorik bere buruari baimendu. Ez irribarre lagunkorrik beretzat, ez barkamenik. Diziplina beretzat bizian norabait helduko bada. Gizon batengana helduko bada. Esana dugu. Virginia errealista da.

Udaberriko arratsalde eder batean kalea inbaditzen duten Indiako gaztainen polenez betetzen ari da eraikina, mantso, koadro baten abiaduran. Virginiaren saileko lankide emea bere postuan falta da bazkal ostetik. Han daude aulki hutsa eta teklatu mutua. Ez da berriz ikusiko istorio honetan polenarena bezain destino ezezagunera joandako lankidea. Hurrengo goizean neska berri bat iritsi da hura ordezkatzera: Roberta. Virginiak sailean bere lekua hartzen ikusten du. Emakume ilehoria da, bera bezain altua eta ederra. Ate bat muturrean zarratu baliote bezala geratu da gure beltzarana. Gorputz atalak dardaraka, ezin izan ditu ondo aurreratu gaurko lanak. Jota utzi dio bulegoko organigrama neska berriak eta haginak karraskan. Sastraka artetik zelatan bezala, kontrolpean izan du panpina berria. Hark osasunaz eta sendiaz galdetu die lankideei, aginduak jasotzean ez da kopetilun edo gogo txarreko agertu eta mesedeak egiteko prestutasuna du. Esango du irakurleren batek: zer bilatzen du blonde arraioak moja joerarekin? Hau bulego bat da! Ongintzarako bokazioa badu doala misiotara. Animo, Virginia, zurekin gaude!

Egunen joanean Robertaren xarmari amore ematen amaitu dute saileko kideek. Hormak pintatu balituzte bezala izan da Roberta lantokiarentzat, eguraste halako bat, hitzetara ekartzen zaila den urtaro aldaketa baten moduan. Horrelako pertsona onak atsegin ez dituztenak izaten dira edonon, noski, eta dohainez betetakoei bidea zailtzeko lanak hartzen dituzte. Nor ote da Robertari ezinikusi amorragarria diona bulegoan? Pertsona hori Virginia da. Iritsi eta hurrengo egunean Roberta beragana hurbiltzen ikusi du. Begietan iparraldeko herrien edertasun aztarnak ditu eta bizkar erdirainoko adats ilehoriak ederki ematen dio. Virginiak une hartantxe moztuko lioke ahal balu aizkorakada batez ilea. Bai, gauzak bestera lirateke enpresako ardura Virginiaren esku balego, baina kasualitate historikoak tarteko, boterea ez dago bere eskuetan, eta ezta ere egongo etorkizun hurbilean.

Horrek zuhur jokatzera darama Virginia, kalkuluak zehatz egitera, eta oraingoz, berriarekin tratu onean aritzera. Jauzi txiki baten laguntzaz Virginiaren bulego-mahaian eseri denean Roberta, bihotza basati ari zaio taupaka Virginiari. Galderak jaurti dizkio, arrapaladan, gertutasuna ezin jasanik. Mutil lagunik ba al duzu? Senarra, beharbada? Ezkondua zara? Banandua? Maltzurkeriaz doaz itaunok Robertaren perfila osatzeko asmoz, nahiz ez duen lortu haren bake aldartea arrakalatu eta ongi nahiez ezkutatutako galderen pozoiaz hura amorraraztea. Kontrara, lausengua iritsi zaio Robertaren aldetik. Zu bezalako emakume ederrak bai izango ditu gizonak atzetik. Ohikoa duen eskuzabaltasunaz mintzatu zaio mahai gainetik, irribarretsu. Beste edonorentzat gustagarria litzateke, lausengua. Ez Virginiarentzat. Ardi larruz jantzitako otsoa dabilkie bulegoan! Halako emakume txundigarria lagun onaren papera entseatzen? Ezinezkoa. Virginiari gorrotoa nabari zaio lokietan taupaka, erdipurdikoetan erdipurdikoena izanda ere ezin baita Robertaren berezitasuna intuitu gabe iraun. Ez du hark keinu txarrik, defentsarako asmorik, aurpegi zekenik. Eta hori gutxi balitz, proposamen bat du beretzat. Irtengo gara elkarrekin lana eta gero? Virginia inuiten iglu batean eserita egotera pasa da ulertzen ez duen hizkuntza, klima eta soslaien artean. Elkarrekin zerbait egitera gonbidatu berri du? Gehiegizkoa da begiratzen zaion lekutik begiratuta.

Nola eskertu duen, hortaz, J zuzendaria eta M arduraduna saileko bilera batetik irtetea egokitu izana une horretantxe eta diosal egitera azaldu izana. J zuzendariak jantzi trajeduna eta gorbata dakartza, garbiak eta plantxatuak, baina estilo zaharkitukoak M arduradunaren look modernoaren alboan. J zuzendaria hurbildu den orduko, ongi etorria eskaini dio Virginiak kopetara irristaturiko ile xorta aldenduz. Gorputzaren direkzioa eta postura baliatuz Roberta estali du eklipse batean eta errugbiko pilotaren tamainako irribarrea egin. Kortesiaz erantzun du zuzendari zaharrak, eta bitartean, azeri begiradaz so egin ditu mahai gainean jarraitzen duten Robertaren zangoak. Hori atsekabea Virginiarena. Nola egiten dio hori berari! Inork ezin baitu esan zuzendaria maitatzeko ahaleginik egin ez duenik. Eta orain hor dauka Roberta beti lasaia batere esfortzurik gabe podiumeko mailadia igotzen. Laster M arduradunak sailetik irteten lagundu dio zuzendariari eta neskengana itzuli da. Virginia berehala ipini du nerbioak airean M gorrotatuak. Jakinaren gainean osatu du epai hori, ez baitira alferrik iragan bost urte bulegoan. Hasieran, sorbaldan Mren eskua sentitzea izan zen. Gerriko ukituetara iragan zen gero. Beragana asko hurbilduz ilea orrazten zion Virginiak burua apartatu arren. Protesta egitera ausartu zenerako, Mren begirada beldur eragileak agindu zion lanpostuari eutsi nahi bazion isilik eta meneko behar zuela iraun. Ordutik denbora da Mk komuneko atean itxaroten diola ostiral arratsaldetan, besoa atera luzaturik, komunak bulegoan duen kokapen urruna baliatuz. Nora zoaz, eder hori? galdetuko dio eta bere gorputzaz bideratuko du komunera. Bertan eskua sartuko dio goizean tentuz lotu duen alkandorako botoi artetik. Virginiak diskretuki esaten dio ezetz, inork entzun eta gizon seduzitzailetzat hartuko duen beldurrean. Eta ez ezazue uste; Virginiak egin ditu saiakerak bainura joateari uzteko, baina hori bera bezalako emakume saiatu batentzat ere gehitxo izan da. Orain, Mrekin topatzen den aldioro bezala, beldurrak izerditan dauka nahiz bere aurrean akordeoi irribarrea zabalduz mantendu. Esana baitago: Virginiaren sentimenduek ez dute inporta, bere esfortzuek bai. Virginiak pazientziaren dohaina oso garatua du, beste aukerarik ez du eta izan orain arte, aukerak izan dituztenen erremolkean joan eta beraiengandik zerbait ateratzen saiatu.

 

Arratsaldeak goia jo eta bulegoa ixteko garaian gepardo baten dotoreziaz ihes egin dio Virginiak Robertaren gonbidapenari. Etxeratu orduko biharko soineko zuri eskotedun bat hautatu du J zuzendariarentzat ahalik erakargarrien azaltze aldera. Eta ondoren, zer hoberik zenbait abdominal egitea baino. Esan al dugu kirola zutarri garrantzitsu duela Virginiak? Ez telebistako kirola, ezta lagun artekoa. Argaltasuna kirola baizik. Gorputza estutu eta nekatzen da modalitate honetan gantz kapa nazkanteak erretzeko. Irakurle memoriadunak ebakiko du: ez al da benetan nekagarri goizean edertze saioak burutzea, soldatapeko lanetan jardutea, horri denari etxeko lanak gehitzea, eta egun motz berean, kirola egitea? Izango ez da ba! Esan dugu Virginiak etorkizun hobe bat nahi duela. Bai, Virginiak demostratu digu gai dela esfortzuz, izerdiz eta nekez nor izateko, alegia, norbait izatera iristeko, hau da, emakume eder ezkondu bat izatera ailegatzeko.

Hurrengo goizean bulegoko leihotik sartutako eguzki printzek soineko zuriaren garbitasuna nabarmendu dute Virginiaren gorputzean. Oso ondo, Virginia! Lortu duzu beste behin lerdenena izatea. Ez dio axola beharrean aritzeak hain panpox sentitzen bazara. Poztasun horrekin oharkabean tekleatzen duzu fantasiak eta kalkuluak eginez, J zuzendaria ondoan  irudikatuz. Burua ilusio horrekin beteta, egun erdia iragan eta komunera abiatu den unera arte ez da akordatu ostirala dela. Bainuko argi horikararen azpira iristean M arduraduna gainean duela konturatu da. Ostiral amorragarria! M nazkantea! Ondo gogoan dauzka bakean utz dezala eskatutako aldiak, eta are hobeto gogoratzen ditu haren mehatxuak lanpostua kolokan jarriz. Aspaldi da Virginiak beldur ikara hutsez aurre egiten diola Mri. Honela mehatxatuko luke: J zuzendariari kontatuko diot dena! Alabaina, hitzez transmititzen ez den jakituria zahar bati esker badaki nor hartuko luketen erruduntzat.

Une honetan komunaren hormaren aurka bermatua dago Virginia eta Mren hatzaparrak bere soineko estreinatu berrira joan dira. Virginiak bultza egin dio, jakinaren gainean bultzada horrek ez duela askorako balio, baina tira-bira estuaren erdian, ezuste handiz eta aurreneko aldiz, atondoan norbait agertu da. Eta nor da komuneko estanparen magia, nolabait esatearren, haustera etorri dena? Roberta bera da! Begirada barez kontenplatu ditu ilehoriak bi lankideak, Virginia izoztua eta M ahozabala. Gertatu behar zuena gertatu da: jazarpenaren lekuko bat dugu bulegoan. Nork asma dezake zer gertatuko den orain? Ausartzen ote da inor etorkizuna iragartzen? Apustuzalerik ba al dugu gure artean?

Gaurtik aurrera ezer ez da berdin izango bulegoan. Arreta osoa Robertagana dihoakio Virginiari, goizez, arratsaldez, salatuko duen beldurrean. Haren elkarrizketen doinu gozoari eta keinu armoniatsuei erreparatzen die Mrekin zein beste langileekin tratatzen duenean; nora doan, nori zer esaten dion, aldartea aldatu ote zaion. Izotz bloke bat kolokatu du bien artean, baina Robertak betiko atsegintasunez itzultzen dio begirada eta izotz puskari piolet eta eskularru termikoz aurre egiten. Hori gutxi balitz, Virginiagatik arduratu ere egin da. Ondo zaude? Gaixo dirudizu, horren zurbil. Emakume gorrotagarria. Komunean ikusitakoa ezkutuan gordetzera behartu nahi luke Virginiak. Nork daki zer gerta dakiokeen J zuzendariak Mrena jakin ezkero. Bere ametsen amiltzea litzateke. Nori axola orduan Virginiak ezetz esan izana aldioro. Isilik egotea bakarrik geratzen zaio. Karta txarrak zituen lehen. Partidatik kanpo dago orain. Hain dago leher eginda, piztia izan nahi luke zibilizaziotik at. Naturan hain erreza litzateke dena. Nola gurako lukeen itzuli eboluzioan atzera eta ez mekanografiatzerik, ez apainketarik, ez estrategiarik aurrera eraman behar izan olgatzeko. Hau patuaren petrala! Hau zortearen makala! Ez gaude ez oihanean, ez sabanan, ezta larrean ere, eta tamalez, errealitateak ezin eramanezkoa izaten jarraitzen du.

Udaberri amaierako arratsalde argitsu baten azken orduan ezohiko gertakizunaz jabetu dira bulego kideak, hain zuzen, J zuzendaria sailera etorri denean. Serio demonio iragan ditu bulegoko metroak, ohi ez bezala. M arduradunaren gelara joango zela uste bazuten ere, Robertarekin bildu da haren mahaian eta bi hitz gurutzatu ostean, saila atzean utzi dute eta elkarrekin abiatu dira eraikineko beste norabait. Okerrenean jarri da Virginia. Komunean ikusitakoa kontatzen ariko zaio Roberta zuzendariari une honetantxe. Garrasi egin nahi luke errugabe dela. Defentsa S.A. Abokatuak enpresari eskaini dion esfortzu guztiaren ondoren gizon limurtzailetzat hartuko al dute? Kaleratua, arbuiatua eta bazterreratua izango al da?

Zuzendariaren bisitaren osteko egunetan ausartago eta oldarkorrago ekin dio M arduradunak Virginiaren espazioa inbaditzeari, urduriago, presa eta larritasun biziagoek akuilaturik, baldarrago eta agerikoago. Uda estreinatu duen lehen ostiral sargorian, Virginiak teklatua atzean utzi, bainu gelara iritsi eta M suhartasunez gainera etortzea dena bat izan da. Itsuki sartu dio eskua izterretan barrena komun barrura bultza eginaz, soinekoaren oihala ia tarratatuz. Bejondeizula, M! Hori da hori gizontasuna. Virginiak besoekin apartatu nahi izan du, eskuekin, baina alferrik da indar deman lehiatu nahia. Negar dardara iritsi zaio Defentsa S.A. Abokatuak  enpresak kaleratuko duela irudikatzean. Hortzak estutu eta begiak itxi ditu, baina ezin du ekidin malkoen erortzea, harik eta, bat-batean, hots baldar bat entzun den arte. Komun barruko atea indarrez zabaldu ez da ba! Zer arraio da hau! Lehengoan lekuko bat atondoan eta zer dugu gaurkoan? M arduraduna gonbidapenak banatzen aritu da, akaso, eszena mingarriago bihurtzearren, ala?

 

Irudimen oro gainditu du Virginiak ikusi duenak: Roberta eta J zuzendaria komun barruko atetik ateratzen ari dira. Jo eta ma, zirrara hotz batek inarrosi du. Roberta eta J zuzendaria! Sabanan balego letaginak iltzatuko lizkioke odolustu arte ilehori arraioari amarrutik libratzearren. Baina bulegoan dago eta bulegoan J zuzendariak agintzen du. Honek hitza hartu duenean badakar zer edo zer esateko, horixe dakarrela, ez da eta alferrik nagusia. Begirada luzatu dio beltzaranari, Virginiari luzea eta ulergaitza egin zaion tarte batez. Ondoren, agindu du: Kaleratua zaude. Hartu zure gauzak eta ospa etxera. Izango duzu gure abokatuen berri. Gure Virginiak ez dezake ezertxo ere uler. Hitzok entzutearen beldurrean bizi izan ditu azken egunak, eta orain, ez berari, baizik M arduradunari jaurti zaizkio. Aurpegi gorrituaz, M arduraduna zuzendariaren aurrean belaunikatu da patetikoki komuneko lurrean. Zuzendariak eszena bukatutzat eman aurretik bizkarra eman dio Mren belaunikatzeari eta eskua luzatu eta estutu dio Robertari, ordura arte Virginiak gizon artekotzat zuen solemnitatez jantziz keinua, ondoren bainutik irteteko M arduradunak trakets eta presaka jarraitzen diola.

Bakarrik geratu diren orduko, Robertak pausu bat eman du Virginiagana. Ile horail luzea astindu du eta bigarren pausu bat luzatu. Adi! Aurrean ditu Virginiak hainbeste gorrotatu izan dituen gorputzaren kurbak! Ze nekaldi berri dator orain. Hain gertu sentitzen du etsaia, arranoak atzaparrak ehizakiri nola, azkazal punta zorrotzekoak igoko lituzkeela manikura finez landutako hatzekin erasotzeko Roberta. Hori botere demostrazio aparta litzateke, baina ez da beharrezkoa. Defentsa postura amildu eta behin betiko armak utziz deskantsu hartu du Robertaren hitz sutuok entzutean: Desio zaitut, Virginia.